Fevia verduidelijkt Europese richtlijn voor duurzaamheid

Over de nieuwe CSDDD, CSRD en meer

Europa is een onuitputtelijke bron van wetgeving en regulering en ook de Belgische voedingsindustrie zal hier niet aan ontsnappen. Een aantal voorstellen omtrent duurzaamheid en rapportage worden nu stilaan concreet en hebben reeds op korte termijn werkelijke gevolgen voor onze bedrijven, klein of groot. Om het bos nog door de bomen te kunnen zien, hebben wij de experten van Fevia gecontacteerd om meer uitleg te verschaffen. Marie Daeninck, legal and trade advisor bij Fevia, stond ons deskundig te woord.

Laat ons beginnen met het begin: de nieuwe Europese duurzaamheidswetten kunnen grosso modo in vijf onderdelen opgesplitst worden. Zo gaat het om due diligence, duurzaamheidsrapportage, ontbossing, taxonomie en dwangarbeid. De focus zal hier vooral op de eerste twee punten liggen, aangezien de laatste drie hier deels in passen en ook meer voor de hand liggend zijn.

1. Due diligence op het vlak van duurzaamheid (CSDDD)

Wat is de CSDDD?

De Corporate Sustainability Due Diligence Directive - kortweg CSDDD - is een richtlijn met het oog op het bevorderen van duurzaam en verantwoordelijk gedrag bij ondernemingen en het verankeren hiervan in hun strategie. "Deze richtlijn zorgt ervoor dat bedrijven de risico's en negatieve effecten voor mensenrechten en het milieu in de volledige waardeketen - binnen én buiten Europa - in kaart brengen", stelt Marie Daeninck.

In principe zijn enkel grote ondernemingen verplicht om te rapporteren, maar er wordt verwacht dat kmo's eveneens de gevolgen zullen dragen van de nieuwe richtlijn. Een groot bedrijf zal immers aan haar leveranciers om de nodige informatie en zekerheden vragen, wat op zijn beurt rapportage en het bijhouden van allerlei data inhoudt. Het is uiteindelijk wel de grote onderneming die verantwoordelijk is en aansprakelijk zal zijn.

Door over de (potentiële) risico’s in hun waardeketen te rapporteren kunnen bedrijven gerichte maatregelen nemen - en ook weer over dit aanpakken rapporteren. Dit gaat niet enkel over de toeleveringsketen, maar ook over alles wat daarna komt. Het gaat dus niet alleen om wat het bedrijf rechtstreeks doet: gevolgen van aankoop en levering zijn eveneens van belang. Omgekeerd hebben externe factoren ook een impact op het bedrijf.

Het spreekt voor zich dat bedrijven die deze risico's tot een minimum beperken, aantrekkelijker en standvastiger zullen blijken voor potentiële klanten. Bovendien zullen ze future proof zijn, waar andere bedrijven nog regelmatig zullen moeten bijsturen om aan de veranderende wetten te voldoen.

Wanneer komt het?

Verwacht wordt dat de tekst van de CSDDD eind 2023 wordt goedgekeurd, waarna een omzettingsperiode van minstens twee jaar volgt om de nieuwe richtlijn om te zetten in Belgisch recht. Voor kleinere bedrijven in risicosectoren - zoals de voedings- of agro-industrie - zal dit zelfs vier jaar zijn. Deze plannen zullen dus pas vanaf 2027 echt in werking treden, maar het is raadzaam om nu al te beginnen met het opzetten van dergelijke rapportage.

Hoe voor te bereiden?

Een aanzienlijk probleem is evenwel dat de CSDDD nog relatief hypothetisch is: de concrete richtlijn en te rapporteren punten moeten nog vastgelegd worden. Dit maakt het moeilijk om exact in te schatten wat juist moet worden opgenomen in deze rapportage. "Het is wel zo dat de CSDDD grotendeels zal geschoeid zijn op bestaande internationale richtlijnen, dus ze zullen zeker niet uit de lucht komen vallen", verduidelijkt Marie Daeninck. "Bovendien zullen alle soorten bedrijven betrokken worden, van de grootste tot de kleinste."

Bij Fevia organiseren ze alvast een tweede lerend netwerk waarbij men inzet op de praktische toepassing van de CSDDD; eveneens in lijn van huidige internationale richtlijnen. Hoewel veel nog niet vastligt, zijn er toch al genoeg elementen bekend om de fundamenten van de nieuwe rapportage te leggen. Toch blijft het deels wachten op sectorspecifieke richtlijnen.

2. Duurzaamheidsrapportage (CSRD)

Wat is de CSRD?

Naast de CSDDD staat de CSRD, oftewel de Corporate Sustainability Reporting Directive. In tegenstelling tot de CSDDD bestaat er al een versie van de CSRD, maar deze wordt nu dus grondig herzien. Deze richtlijn verplicht bedrijven om op een uniforme en transparante manier te rapporteren over hun impact op mens en milieu, inclusief risico’s en opportuniteiten. Dit gaat dan over ecologie, samenleving en bestuur.

Zo wil de Europese Unie de duurzaamheidsstrategie van elke onderneming transparanter maken en investeerders inlichten en richting duurzame bedrijven sturen. Centraal staat het harmoniseren van niet-financiële rapportage, waarbij eerdere initiatieven worden uitgebreid en bijgestuurd.

Het meest concrete gevolg: een pak meer rapportage

Er zijn heel wat technische verplichtingen waaraan duurzaamheidsrapporten moeten voldoen. Die worden door de EFRAG (European Financial Reporting Advisory Group) vastgelegd. Die doelstellingen en maatstaven werden fors uitgebreid en vereisen input van stakeholders. "In tegenstelling tot de CSDDD is hier al heel wat meer concreet en zal er veel continuïteit zijn met voorgaande richtlijnen. Ook sectorspecifieke standaarden zullen erg concreet zijn", vult Marie Daeninck aan.

Wanneer komt het?

Waar het bij de CSDDD nog moeilijk is om zich concreet voor te bereiden, is dit dus heel wat makkelijker voor de CSRD. Bovendien zullen de betrokken ondernemingen hun eerste rapport reeds in 2025 moeten publiceren op basis van het boekjaar 2024. Men moet dus al volgend jaar beginnen met het systematisch bijhouden van de nodige data. Toch zijn heel wat van de vereiste standaarden - zeker de sectorspecifieke - nog niet klaar. Men hoopt dat de relevante standaarden voor de voedingsindustrie in 2024 zullen vastgelegd worden.

Voor wie?

De nieuwe richtlijn zal er sneller zijn dan de meesten denken en dit niet enkel voor de grote bedrijven. Hoewel in principe deze groep zal moeten rapporteren, zal de impact op de kmo's niet gering zijn. Vooral in de rol van leverancier zullen veel kleinere bedrijven uitgebreid data moeten verschaffen aan grotere bedrijven. Iedereen moet dus klaar zijn voor de nieuwe richtlijn en Fevia organiseert dan ook regelmatig workshops hierover.

3. Ontbossing, taxonomie en dwangarbeid

Ontbossing en dwangarbeid

De nieuwe duurzaamheidswetten omvatten nog drie grote elementen, die allemaal sterk overlappen met de CSDDD en CSRD. Ontbossing en dwangarbeid spreken voor zich: het komt erop neer deze elementen zoveel mogelijk te bannen uit het gehele proces. In juni 2025 zou productie op basis van grondstoffen verkregen door ontbossing reeds verboden worden. Dwangarbeid is uiteraard al verboden op dit moment.

Taxonomie

De Europese taxonomie is een verordening die economische activiteiten indeelt volgens hun effect op het milieu, en meer bepaald hun effect op de opwarming van de aarde. De indeling maakt een onderscheid tussen 'duurzame' en 'niet-duurzame' activiteiten. De financiële sector zou deze taxonomie moeten gebruiken om aan te tonen dat hun investeringen hoofdzakelijk betrekking hebben op activiteiten die als 'duurzaam' worden bestempeld. Als bedrijf zal je op korte termijn ook moeten aantonen dat je een 'duurzame' taxonomie hebt om bijvoorbeeld te kunnen lenen.

De levensmiddelensector is (nog) niet onderhevig aan die classificatie. Bepaalde activiteiten, zoals een installatie voor de productie van biogas, kunnen dat echter wel zijn. Tot op heden heeft deze verordening alleen indirecte gevolgen voor de levensmiddelenbedrijven, maar verwacht wordt dat dit op termijn zal veranderen. Daarnaast zorgen de CSDDD en CSRD reeds voor het in kaart brengen en aanpakken van 'niet-duurzame' risico's en elementen, wat een 'duurzame' taxonomie in de hand werkt.

4. Concrete gevolgen

Meer werk

Het meest concrete gevolg van de nieuwe Europese wetgeving is duidelijk: een pak meer rapportage. Er moet eenmaal per jaar gerapporteerd worden over de bestaande risico's en hoe deze aangepakt worden, met een uitgebreide evaluatie over hoe dit bijsturen verloopt in de praktijk. Dit is dan ook het heersende gevoel bij veel voedingsbedrijven: er komt een grote last bij.

Zelfs kleine bedrijven zullen misschien iemand extra moeten inhuren of een beroep doen op consultants om dit mogelijk te maken. Vooral de huidige onzekerheid - zeker wat de CSDDD betreft - is voor velen een doorn in het oog. Er moet op vrij korte termijn veel veranderen, maar Europa zegt pas erg laat wat dat juist moet zijn. Wél positief voor kleinere bedrijven is dat de grote ondernemingen nu veel sneller aansprakelijk kunnen gesteld worden bij overtredingen.

CSDDD en CSRD?

Er is ook wat verwarring over de precieze invulling van de CSDDD en CSRD. Beide betreffen duurzaamheidsrapportage en overlappen dan ook deels in de praktijk. Concreet spitst de CSDDD zich meer toe op alle risico’s voor mens en milieu doorheen de volledige keten. Deze richtlijn bepaalt hoe bedrijven rekening moeten houden met de feitelijke en potentiële impact van hun activiteiten op het milieu en op de mensenrechten. Die moeten ze door de CSDDD in kaart brengen, voorkomen, beperken en/of stoppen.

Terwijl CSDDD zich focust op hoe duurzaam de volledige keten van een bedrijf is, staan bij CSRD het voedingsbedrijf en directe rapportage centraal. Hoe duurzaam is het bedrijf? Door een duurzaamheidsrapport op te stellen, kan elk bedrijf de balans opmaken en groeikansen ontdekken. Zo kunnen ze bijvoorbeeld beter aansluiten bij de wensen van de consument, investeren in de relatie met de leverancier of de toeleveringsketen (CSDDD) verbeteren: het zijn enkele kansen om de strategie en het beleid van een bedrijf te optimaliseren dankzij CSRD.

"In de praktijk zal er evenwel een aanzienlijke link zijn tussen de CSDDD en CSRD, maar deze is voorlopig nog niet concreet. Uiteindelijk zullen bepaalde aspecten onder beide rapportages vallen en het zal er dan ook op aankomen om dit efficiënt te verwerken en geen dubbel werk te doen. Het opstellen van goed doordachte rapportage zal cruciaal zijn", vult Marie Daeninck aan.

Meer slagkracht

De nieuwe richtlijn brengt ook positieve gevolgen met zich mee. Ze bieden de kans om bestaande risico's of weinig duurzame elementen bloot te leggen en op deze manier het bedrijf te versterken. Bovendien wordt men door het aanpakken van deze factoren ook meer future proof en beter bestand tegen toekomstige wetgeving.

Op korte termijn vreest men duidelijk de extra werklast die de nieuwe richtlijn met zich zal meebrengen. Dit kan zelfs leiden tot het wegjagen van enkele grote spelers uit Europa. Men mag echter niet vergeten dat op de langere termijn ook andere werelddelen deze richting zullen uitgaan. Het werd ook noodzakelijk om binnen de EU een gelijk speelveld te creëren, waarbij iedereen zich aan dezelfde spelregels houdt. Zeker de grotere bedrijven vroegen hiernaar.

Hét voornaamste advies: begin er nu al aan

"Bovendien kunnen aangepaste bedrijven inspelen op de groeiende vraag onder consumenten naar meer duurzaamheid. Ook medewerkers vinden dit steeds belangrijker. Het beter in kaart brengen van de volledige keten van het bedrijf maakt het daarbij makkelijker om het bedrijf weerbaarder te maken. Banken vragen nu al steeds meer om bewijzen van duurzaamheid om te kunnen lenen", besluit Marie Daeninck. We lijken dus sowieso die richting uit te gaan; de vraag is of onze voedingsindustrie de slag niet zal missen.

5. Advies

Bij Fevia organiseert men zoals gezegd een lerend netwerk voor de CSDDD en diverse workshops voor CSRD. Op hun website staan er ook concrete tips voor hoe zich voor te bereiden voor deze plannen. Voor de CSDDD uit zich dit in een zesstappenplan, met concrete casestudies uit de voedingssector ter illustratie.

Hét voornaamste advies moge duidelijk zijn: begin er nu al aan. Zeker de CSDDD lijkt misschien nog ver weg, maar toch zal het er sneller zijn dan verwacht. De CSRD moet zelfs volgend jaar al voorbereid worden. Dankzij de grote mate van continuïteit met voorgaande richtlijnen, valt dit al vrij praktisch te plannen. Fevia raadt dan ook ten zeerste aan om er nu al aan te beginnen, om zo niet voor nare verrassingen te komen staan.

Check zeker de website van Fevia en de voorgestelde werkpunten omtrent de CSDDD en CSRD om je bedrijf nu al voor te bereiden. Ten slotte biedt Fevia op het vlak van duurzaamheid een roadmap waarop heel wat bedrijven zich nu al baseren om klaar te zijn voor de toekomst!