Vier jaar VEG-i-TEC

Innovatie op het kruispunt van onderzoek en praktijk

Vier jaar na de opening is VEG-i-TEC in Kortrijk uitgegroeid tot hét referentiepunt waar onderzoek en industrie elkaar vinden. De proeftuin en demohal voor de groente- en aardappelverwerkende sector versterkt de Vlaamse voedingsindustrie met praktijkgericht onderzoek, testinfrastructuur en begeleiding op maat. Bedrijven experimenteren er met duurzame processen, slimme technologieën en efficiëntere productielijnen, zonder hun eigen productie te moeten stilleggen. Van waterhergebruik en energiebeheer tot automatisering en data-analyse: VEG-i-TEC is de plek waar ideeën vorm krijgen en waar innovatie letterlijk in beweging komt.

Testen zonder productieonderbreking

"Ons grootste succes is dat we echt toegepast onderzoek doen en het laatste stuk, de implementatie in de fabriek, hierbij meenemen. Waar academisch onderzoek vaak stopt bij publicaties, gaat VEG-i-TEC verder: van lab naar lijn", zegt professor Imca Sampers, projectleider bij VEG-i-TEC.

De hal in Kortrijk beschikt over een volledig modulair machinepark waarop industriële processen op pilootschaal worden nagebootst. Blancheren, drogen, bakken, invriezen of verpakken: elke stap is flexibel instelbaar en meetbaar. "In een lab werk je in ideale omstandigheden, maar in een fabriek is geen dag hetzelfde", zegt Sampers. "Daarom is die vertaalslag zo belangrijk. Hier kunnen we testen hoe technologieën zich gedragen in een echte industriële context."

De infrastructuur laat bedrijven toe om ideeën uit te proberen zonder productieonderbreking. Zo testte een producent de meerwaarde van een luchtdroger vóór een grote investering, en optimaliseerde een andere de instellingen van een vriestunnel om energie te besparen. Ook machinebouwers gebruiken de hal om hun technologie te valideren of te demonstreren aan klanten.

Water, energie en verpakkingen

Wat begon als een initiatief voor voedingsbedrijven, groeide uit tot een breed innovatienetwerk met ook technologieaanbieders, sensorproducenten en machinebouwers. "We willen niet alleen weten of iets in theorie kan, maar of het ook werkt binnen een bestaande machineconfiguratie."

VEG-i-TEC werkt bovendien over de hele keten heen, van telers tot verwerkers. "De kwaliteit van grondstoffen bepaalt wat er in de fabriek gebeurt. Door klimaatverschillen en teeltomstandigheden is er vandaag veel meer variatie. Dat vraagt om flexibele processen." Samenwerking met proefcentra en andere kennisinstellingen zorgt voor een ecosysteem waarin kennis, testing en innovatie elkaar versterken.

Duurzaamheid meten en verbeteren

Water, energie en verpakkingen vormen drie sleuteldomeinen waarin VEG-i-TEC bedrijven helpt duurzamer te produceren. "We meten letterlijk alles", zegt Sampers. "Bij elke processtap volgen we het energie- en waterverbruik op, zowel inkomend als uitgaand. Zo weten we welke aanpassingen echt iets opleveren." Die data maken optimalisaties over de hele keten mogelijk. Onderzoek naar de ideale invriestemperatuur toonde bijvoorbeeld aan dat bedrijven aanzienlijk energie kunnen besparen zonder kwaliteitsverlies.

Ook op het vlak van verpakkingen vervult VEG-i-TEC een pioniersrol. "Bedrijven willen overstappen op recycleerbare of biogebaseerde materialen, maar hun machines zijn daar vaak niet op voorzien. Wij testen of die nieuwe materialen verwerkt kunnen worden op bestaande lijnen, met minimale aanpassingen." Tegelijk worden houdbaarheid en productkwaliteit geëvalueerd. Zo wordt duurzaamheid een concrete procesparameter in plaats van een abstract streven.

Slimmer meten en bijsturen

De toekomst van de voedingsindustrie is datagedreven. VEG-i-TEC helpt bedrijven bij het implementeren van inline sensoren en dataplatformen. Een recente test richtte zich op waterkwaliteitsmonitoring. "Een sensorleverancier installeerde zijn technologie rechtstreeks op onze lijn. We hebben gevalideerd of de sensor bestand was tegen variabel proceswater vol fluctuaties en vervuiling. Dat bleek zo te zijn, met als resultaat een snellere HACCP-opvolging en minder eindproductanalyses."

"Bij elke processtap volgen we het energie- en waterverbruik op, zowel inkomend als uitgaand. Zo weten we welke aanpassingen echt iets opleveren"

Ook bij olie- en bakprocessen leveren data verrassende inzichten op. Door te drogen vóór het bakken daalt het vetgehalte in frieten en verbetert de oliehuishouding. "We zien dat meteen in de meetdata." VEG-i-TEC werkt intussen aan een dataplatform dat proces- en kwaliteitsparameters koppelt. "Ons doel is dat de lijn zich automatisch aanpast aan de kwaliteit van de binnenkomende grondstof. Zo kan een bedrijf het hele jaar door producten van gelijke kwaliteit afleveren."

Vertrouwelijk samenwerken

VEG-i-TEC combineert open samenwerking met vertrouwelijkheid. Bedrijven kunnen deelnemen aan consortiumprojecten rond gedeelde thema’s zoals waterhergebruik, of kiezen voor bilaterale trajecten met strikte confidentialiteit. "We ondertekenen altijd een overeenkomst. Innovatie vraagt vertrouwen."

Elk traject start met een intakegesprek waarin vraag, budget en mogelijke subsidiekanalen worden bekeken. "We werken even graag voor multinationals als voor kleine ondernemingen of startups," zegt Sampers. "Bij kmo’s zoeken we hoe we met beperkte middelen toch een haalbaar resultaat kunnen boeken."

Voor en met bedrijven

De onderzoeksgroep achter VEG-i-TEC telt intussen een twintigtal medewerkers van onderzoekers, doctoraatsstudenten en laboranten. De werking is zelfbedruipend: elk project dekt zijn eigen kosten. Dat houdt het centrum scherp en marktgericht.

Het machinepark evolueert continu. Nieuwe luchtmessen, sensoren en energiezuinige onderdelen worden toegevoegd volgens de noden van de industrie. Sampers: "Soms wensen we dat het even stabiel blijft, maar innovatie stopt hier nooit."

De komende jaren wil VEG-i-TEC nog dieper graven. "De voedingsindustrie zit vol 'evidenties' die zelden wetenschappelijk onderbouwd zijn. Wij willen precies weten wat elke processtap doet, welke impact ze heeft op kwaliteit, duurzaamheid en kosten. Alleen zo kunnen we met kennis van zaken inspelen op klimaatverandering en de fabriek van de toekomst voorbereiden."

Wat VEG-i-TEC daarbij wil behouden? De nauwe band met het werkveld. "Het is niet alleen voor, maar met de bedrijven," besluit Imca Sampers. "Wat we hier ontwikkelen, moet morgen standhouden in de fabriek. En dat lukt alleen als we samen zoeken, testen en verbeteren."

Meer weten of samenwerken?

VEG-i-TEC heeft UGent, HOWEST, VITO en Flanders’ FOOD als partners. Het ondersteunt bedrijven bij proces- en productproeven, verpakkingsvalidatie, water- en energie-management, sensor- en dataprojecten en operatortraining. Bedrijven kunnen contact opnemen voor een vrijblijvend intakegesprek om testopzet, timing en financiering te verkennen. Op de website vind je ook een overzicht van het machinepark van VEG-i-TEC.

De frietlijn: proefopstelling met industriële impact
De frietlijn van VEG-i-TEC is het toonbeeld van de vertaalslag van onderzoek naar praktijk. Elke stap in het productieproces wordt gemonitord en bijgestuurd. "De industrie wil een friet die er altijd hetzelfde uitziet. Door data te koppelen aan variëteiten en processtappen kunnen we dat onderbouwen met feiten in plaats van buikgevoel", zegt professor Imca Sampers.
De lijn is een miniatuurversie van een moderne fabriek, compleet met schilmachines, blancheurs, drogers, bakovens en vriestunnels. "We volgen alles op, van temperatuur en vochtigheid tot energie- en waterverbruik per kilogram. Zo weten we perfect welke ingrepen het verschil maken in kwaliteit en duurzaamheid."
De frietlijn laat onderzoekers en bedrijven toe om te testen hoe variatie in grondstoffen het eindproduct beïnvloedt. Te veel suikers in de aardappel? Dan stijgt het risico op donkere verkleuring en acrylamidevorming. De oplossing ligt in het proces: blancheren, spoelen of drogen aanpassen tot de ideale balans is bereikt. Ook parameters zoals textuur worden gemonitord - eigenschappen die bepalend zijn voor de consument.
De inzichten gaan verder dan friet alleen. De aanpak wordt gebruikt als model voor andere productcategorieën, van groenteverwerking tot gepaneerde snacks. "Wat we hier leren over energie, textuur en houdbaarheid, geldt evengoed voor andere sectoren. De frietlijn is onze proeftuin én ons laboratorium voor de fabriek van morgen", zegt Sampers.